Ster met blauwe ogen was ook invloedrijk regisseur en producent

FOTO HERBERT DORFMAN/GETTY

Robert Redford in 1960.

Hij brak in de jaren 60 en 70 door met The Sting en Hij koos later voor duister Amerika.

"Op de set en in het leven kun je alleen op jezelf vertrouwen"

   - Robert Redford

17 Sep 2025 - NRC

Robbert Blokland 

Een van zijn laatste hoofdrollen speelde Robert Redford in 2013, in het nautische drama All is Lost. De film gaat over een solozeiler die na een botsing van zijn jacht met een zeecontainer stuurloos ronddobbert en zonder zicht op redding probeert te overleven. Zijn personage zegt vrijwel twee uur lang niets, Redford heeft geen tegenspelers. Bij de wereldpremière in Cannes vertelde hij dat deze bijzondere rol voor hem de essentie van acteren bevatte: „Het is als mens én als acteur belangrijk om altijd eerlijk te zijn, naar jezelf en naar anderen toe. Zowel op de set als in het leven kan je alleen maar op jezelf vertrouwen.” Die wetenschap lijkt altijd de rode draad te zijn geweest in de veelzijdige en lange carrière van Redford, die meer dan zes decennia besloeg. Dinsdagochtend overleed Redford op 89jarige leeftijd in zijn woonplaats Provo, Utah.

Robert Redford, geboren in 1936 in Santa Monica, Californië, gaat in de eerste plaats de annalen in als de ster met zijn blauwe ogen en hoge jukbeenderen die in de jaren zestig en zeventig hits had met The Sting (1973) en Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969). School interesseerde de acteur nauwelijks – als twintiger leerde hij meer van zijn reizen door Europa die zijn liefde voor kunst en vooral schilderen voedden. Hij belandde in New York, waar hij naast een schilderopleiding ook interesse kreeg in acteren. Zijn eerste rollen speelde Redford op Broadway, maar al snel bleek film hem meer te liggen.

Zwijmelobject

De camera hield meteen van Redford, die in de jaren zestig het doek deelde met grote sterren als Jane Fonda en Natalie Wood. Na een paar jaar werd Redford kritischer in de keuzes van projecten, uit angst dat hij vast kwam te zitten in de mal van zwijmelobject – de laatste keer dat hij die rol bewust uitventte was in The Way We Were (1973), naast Barbra Streisand. In de western Butch Cassidy (1969) had hij zichzelf van een heel andere kant laten zien. Na de hit met Paul Newman volgden talloze titels in het misdaadgenre, zoals The Sting (1973, weer met Newman) en Three Days of the Condor (1975).

Maar Redford wilde méér dan vermaak bieden. Steeds vaker koos de ster voor verhalen die de duistere kanten van de Amerikaanse samenleving belichtten, zoals de politieke satire The Candidate (1972) of All the President’s Men (1976), over het Watergate-schandaal dat Nixon het presidentschap kostte. De acteur gaf ook toe aan zijn behoefte zelf films te gaan regisseren.

Zijn debuut Ordinary People (1980), over een middleclass gezin dat zucht onder de dood van de oudste zoon, leverde hem een Oscar op voor beste regisseur – naast een ereprijs voor zijn oeuvre de enige die Redford won. In die periode richtte hij oo het festival Sundance op, dat zich snel ontwikkelde tot een van de belangrijkste podia voor onafhankelijke films. Redford vernoemde het evenement naar het personage dat zijn doorbraak betekende en koos voor de staat Utah omdat zijn toenmalige vrouw Lola daar vandaan kwam.

Verwaande miljonair

Zowel voor als achter de camera had de Hollywoodster een goede neus voor interessante projecten en nieuwe talenten. Zijn derde regie, A River Runs Through It (1992), was een van de eerste hoofdrollen voor de toen nog onbekende Brad Pitt. En Indecent Proposal (1993), waarin hij als verwaande miljonair een nacht met Demi Moore koopt, leverde Redford zijn grootste commerciële hit in jaren op. Toch was hij steeds minder voor de camera te zien: zijn aandacht verschoof verder naar het produceren.

Interessante uitzonderingen waren The Clearing (2004), een psychologisch drama geïnspireerd op de ontvoering van de Nederlandse zakenman Gerrit Jan Heijn, en de Marvel-actiefilm Captain America: The Winter Soldier (2014), waarin hij de leider van een geheime naziterreurorganisatie speelt.

Ook buiten de bioscoop liet Redford tot op hoge leeftijd van zich horen. De acteur steunde in de jaren tachtig en negentig met regelmaat Republikeinse kandidaten. Maar in 2012 sprak hij openlijk zijn steun uit voor de herverkiezing van Democratische president Barack Obama. Tijdens het eerste presidentschap van Donald Trump uitte Redford forse kritiek op de koers van de Republikeinse Partij en de president. De ster moest met lede ogen toezien dat volgens hem de verpersoonlijking van de vermolmde Amerikaanse waarden die een rode draad in zijn oeuvre vormen het machtigste ambt van het land bekleedde. Vooral het dedain van Trump over het Akkoord van Parijs vond Redford verwerpelijk. Zijn hele leven was de ster een hartstochtelijk ambassadeur voor milieu, natuur en de rechten van Native Americans en lhbti’ers. Bij de presidentsverkiezingen in 2020 sprak Redford zijn steun uit voor Democraat Joe Biden.

Als acteur en regisseur leerde Redford naarmate hij ouder werd de stilte herwaarderen, vertelde de ster in 2013 in Cannes. „De wereld verandert, er wordt steeds meer en sneller gepraat, maar er wordt minder gezegd. Stilte en rust worden nauwelijks gekoesterd. Die fascinatie voor meer rumoer en meer tempo vind ik heel interessant. Want hoe lang kan dat nog doorgaan? Lawaai en snelheid betekenen zeker niet altijd vooruitgang.”