“In heel de wereld deed de naam van onze stad een belletje rinkelen. ‘Herentals? Ah, Rik Van Looy!’”

Rik Van Looy kust zijn vrouw Nini na 

ritwinst in de Ronde van Frankrijk van 1963.

“In heel de wereld deed de naam van onze stad een belletje rinkelen. 

‘Herentals? Ah, Rik Van Looy!’”

MARC HELSEN

19 Dec 2024 - Gazet van Antwerpen Stad en Rand

De telefoon rinkelde al vroeg gisterochtend. Toen een vertrouwde stem zei dat Rik Van Looy was overleden, moesten wij er toch even bij gaan zitten. Dat gaat zo met supporters die hun held toch nog altijd onverwacht zien vertrekken naar de eeuwige jachtvelden.

Want Rik Van Looy is in heel ons leven aanwezig geweest. Vaak op de achtergrond, meer dan eens prominent op de voorgrond. De eerste keer dat ik Rik een koers zag rijden, ik was toen 6, was het meteen prijs: Rik werd wereldkampioen op de Sachsenring in Oost-Duitsland. Vooruitziend als ze waren, hadden mijn ouders net dat jaar een tv gekocht om er het huwelijk van koning Boudewijn, dat in december 1960 zou worden voltrokken, te kunnen aanschouwen. Maar half augustus van dat magische jaar zaten een paar buren en familieleden bij ons in de woonkamer naar die nieuwe Telefunken te staren als konijnen naar een lichtbak. Een neef van onze pa brulde zo hard toen Rik zijn rivaal en spurtbom André Darrigade klopte in de sprint dat wij onze kat nooit meer hebben teruggezien. André Darrigade, zeg! Die zei na af loop tegen Fred De Bruyne: ‘Fred, er stond geen maat op, het was net alsof wij stilstonden in de spurt.’ Herentals had een wereldkampioen!

Merci Nini

Nauwelijks twee jaar later zag ik diezelfde Darrigade Rik kloppen op de Grote Markt, bij de aankomst van een Touretappe in mijn stadje. Het fameuze verhaal van ‘Rik Van Looy rijdt verloren in eigen stad’. Ik was er als jonge snaak twee dagen niet goed van.

Uit die tijd dateert een prentje van onze Herentalse held. Ik heb het nog altijd. Rik Van Looy, geboren 20 december in Grobbendonk, staat erop. Zelfs het gewicht van de Keizer staat erbij: 1,78 cm - 80 kg. Dat prentje heb ik als kind zo vaak vastgenomen dat het woord ‘beduimeld’ een aparte dimensie krijgt. Dat ik het nooit heb kunnen wegDe doen, zegt veel over de adoratie die de Keizer van Herentals bij zijn supporters opwekte. De manier waarop hij na een zoveelste zege over de meet kwam – zelden of nooit juichend – die karakteristieke haviksneus, zijn radde tong, de nooit verloren scherpte van een lichaam van een topsporter: L’Empereur, quoi.

Rik Van Looy ‘van Herentals’ mocht dan in het aangrenzende dorp Grobbendonk zijn geboren, hij werd door heel Herentals aanbeden. Na zijn huwelijk met Nini Mariën, dochter van een cafébaas uit Herentals, vestigde hij zich definitief in de stad. Al spoedig betrok hij een huis in de Lantaarnpad. Wanneer wij als snotapen van het naburige college naar huis fietsten, passeerden we al eens langs dat huis. Wanneer we aanbelden, deed Nini meestal open. Altijd was onze vraag dezelfde: of we een gesigneerde foto van Rik konden krijgen? Nini, die er volgens ons wat uitzag als Marilyn Monroe, en die ons ondertussen wel kende, knikte dan vriendelijk, verdween even naar achter en kwam dan terug met een gehandtekende foto. Wie zo’n foto dubbel of vierdubbel had zoals uw dienaar, zag er geweldige handelswaar in om te ruilen tegen minstens vijf andere foto’s van coureurs, of zeker tien marrebollen.

Trainen naast stookolieketel

Een andere fan van het eerste uur is dokter Toon Claes (69), de man die zowat de helft van het Vlaamse wielerpeloton op zijn operatietafel kreeg in het AZ Herentals. “Drie weken geleden ben ik nog met Rik gaan eten, samen met de andere oud-directeurs van de Vlaamse Wielerschool”, zegt hij. “Rik was toen supergoed.”

De jonge Toon Claes zag Rik Van Looy om de haverklap bij hem thuis over de vloer komen. “Mijn vader Dries heeft de carrière van Van Looy begeleid, en dat niet alleen op sportief gebied. Rik kwam vaak medische testen doen bij pa, want hij was zowat de eerste sportarts in het land. Hij begeleidde verschillende jonge renners, die hij trainingsschema’s meegaf. Maar er was er geen één die het volledige schema kon afwerken. Behalve Rik Van Looy. Dat toonde toen al aan dat Rik een fenomenale atleet was, want mijn vader was van het principe: ‘Hoe harder ge afziet op training, hoe minder ge afziet in de koers.’ Onder de opgelegde oefeningen was er ook altijd een bosloop, die de renners dan ’s ochtends vroeg moesten afleggen in de Herentalse bossen. Mijn pa, die zelf ook zijn fysiek onderhield door een looptochtje in de Herentalse bossen voor hij aan zijn consultaties begon, dacht op zeker moment: ik ga die Van Looy eens controleren. Tot zijn verbazing zag hij Rik in het bos trainen. Toen wist hij: die volgt mijn adviezen rigoureus op. Je kan zeggen dat mijn vader Rik Van Looy mee heeft gemaakt tot wie hij was, maar dat gold ook omgekeerd. En dat bleef niet alleen bij trainingsadvies, mijn pa was ook zijn raadgever en financieel coach. Het werd een blijvende vriendschap. Tot vandaag zijn de families Van Looy en Claes vrienden.”

Een andere trainingsplek van Rik was de stookoliekelder ten huize Claes. Toon: “Zeker in de aanloop naar de Ronde van Frankrijk kwam Rik geregeld bij ons naast die enorme ketel trainen op de rollen. Het was bloedheet in die kelder, maar zo wilde hij trainen om de hitte in de Tour gewoon te worden.”

Claes omschrijft Van Looy als een begenadigde atleet: “Hij was bijzonder, eerst vooral enorm sterk, hij had een grote uithouding en had ook karakter. Verder was hij mentaal ook sterk en had de capaciteiten om leiding te geven.”

“Mijn eigen vader Dries heeft de carrière 

van Van Looy begeleid en niet alleen op sportief gebied. 

Hij werd zijn raadgever en financieel coach”
- Vriend van Rik

“Hallo sire”

Wat Rik Van Looy voor Herentals en de Kempen heeft betekend, valt moeilijk te overschatten. Eerst en vooral zette hij zijn schouders mee onder Sporta in Tongerlo, waarvan Dries Claes voorzitter was. Hij werd voorzitter van KFC Herentals – hij was er mede-eigenaar van het voetbalterreinen ook van HYC, de bekende ijshockeyclub. Maar de kroon op zijn inzet voor de streek werd de Vlaamse Wielerschool.

Toon Claes: “Alles wat de Vlaamse Wielerschool overeind hield en alles wat ze nodig had, dankt ze aan Rik. Zo’n instelling zit altijd in geldnood en Rik gebruikte dan zijn connecties. Niet was hem teveel. Ik zat erbij toen de kas weer eens leeg was en hij zei: “Ik zal eens naar de koning bellen!” En dat deed hij dan ook: zijn connecties reikten tot in het paleis.”

Iedereen die Van Looy ooit tegenkwam, raakte onder de indruk van zijn persoonlijkheid. En dat tot ver buiten de landsgrenzen. In heel Europa deed de naam Herentals een belletje rinkelen. “Herentals? Ah, Rik Van Looy!’ Ik bezocht in Los Angeles ooit een man die er een Van Looy-museum had. En was ik in Italië of Frankrijk dan legde elke oudere sportfan in hotel, restaurant of café onmiddellijk de link tussen mijn geboortestad en zijn bekendste inwoner.”

“Dat kwam ook door het charisma dat Van Looy uitstraalde. “Hij had zijn eigen kijk op de dingen, en dacht ook vaak zwart-wit”, zegt Toon Claes. “Hij was heel bijzonder. Tijdens zijn carrière kon hij de koers lezen als geen ander en als coureur was hij vooral een man van het volk. Voor de supporters was er nooit iets te veel. Tekenend is dat hij bij het eind van zijn carrière een groot feest voor zijn supporters hield in Bobbejaanland in Lichtaart. Ik was daarbij en zag dat hij al zijn truien en trofeeën weg gaf aan zijn supporters. Dat tekende hem ook. Zo’n mensen worden niet mee gemaakt.”

Als mens kreeg Rik en grote krak toen zijn echtgenote Nini overleed. “Maanden was hij daar niet goed van”, zegt Toon Claes, maar dan herpakte hij zich. Hij begon weer buiten te komen, kon opnieuw lachen en werd weer de oude Rik. Ik ben fier dat hij er ene van ons was: Rik hield van Herentals en Herentals hield van Rik.”

***

© MARC HELSEN

Herentalse sportcafés in rouw

In sportcafé Druyts op de Grote Markt in Herentals heeft patron Jef Engelen al zeker tien telefoontjes gekregen na het overlijden van Rik Van Looy. “En ik heb het zelf ook op mijn Facebookpagina gezet”, aldus Jef, die vanuit het raam van zijn staminee uitkijkt op het standbeeld van Rik dat recent nog in brons werd gegoten. Klanten die de kroeg binnenkomen zijn meestal al op de hoogte.

Jef Engelen zelf is grote fan van Rik. Hij troont ons mee naar ingelijste blauwe merkentrui van de Keizer. “Van zijn laatste ploeg, Willem IIGazelle. Daaronder hangt een recente foto van de Rik himself, die de trui in het café van zijn handtekening voorziet. Zo was Rik ook wel. Een gunst werd verleend, maar het hing ervan af wie het vroeg en waarom. Had hij er geen zin in, dan wist je het meteen. Hij was niet alleen keizerlijk in zijn voorkomen, soms ook in zijn handelen.

Jo Helsen van Café Welkom in Noorderwijk (Herentals) zucht als wij hem bellen. “Toen ik het hoorde, heb ik eens gevloekt. Ik kreeg telefoons, en mijn mailbox viel het ene bericht na het andere. Rik is hier op 15 augustus nog langsgeweest ter ere van de Grote Prijs Yvonne Reynders, Yvonne (87) en Rik hebben elkaar toen nog een dikke kus geven. Yvonne heb ik ook al aan de lijn gehad, ze was aangedaan, ze had de bibber in haar stem.”

Het café van Jo was dit jaar omgedoopt tot het ‘Café van de Keizer.’ “Hij heeft dan ook heel wat memorabilia van Rik in zijn bezit, om een oude koersbroek en een wielertrui niet te noemen. “Maar ook een mooi geschilderd portret van Rik van de hand van loopwonder en goudenmedaillewinnaar Gaston Roelants”, zegt Jo. “Ik leerde Rik kennen bij de inhuldiging van zijn standbeeld op de Herentalse markt. Ik heb daar een schitterende foto van, met mijn kinderen. Hij is een grootheid. Wanneer ik met mijn VW-busjes de Tour de France volgde en dagelijks mijn cafeetje naast het parcours opende, zagen de mensen boven mijn toog steevast de foto van Rik hangen. Franse koersliefhebbers mompelden dan nog steeds: 'Ah, L'Empereur!' Dat zegt genoeg.” (hhm)

De kinderen van dokter Dries Claes. Toon is de tweede van links.

***

Rik Van Looy bacia sua moglie Nini dopo la 

vittoria di tappa al Tour de France 1963.

“In tutto il mondo, il nome della nostra città suonava come un campanello. 

'Herentals? Ah, Rik Van Looy!”.

   - TOON CLAES

MARC HELSEN

19 dicembre 2024 - Gazet van Antwerpen Stad en Rand

Il telefono ha squillato ieri mattina presto. Quando una voce familiare ha detto che Rik Van Looy era morto, ci siamo dovuti alzare e prenderne atto. È così che vanno le cose per i tifosi che vedono ancora il loro idolo partire inaspettatamente per i terreni di caccia eterni.

Perché Rik Van Looy è stato presente in tutte le nostre vite. Spesso sullo sfondo, più di una volta in primo piano. La prima volta che ho visto Rik in gara, all'epoca avevo 6 anni, è stato un successo immediato: Rik è diventato campione del mondo al Sachsenring, nella Germania dell'Est. I miei genitori, previdenti come erano, avevano appena comprato un televisore quell'anno per poter guardare il matrimonio di re Baldovino, che si sarebbe celebrato nel dicembre 1960. Ma a metà agosto di quell'anno magico, alcuni vicini e parenti erano seduti nel nostro salotto e fissavano il nuovo Telefunken come conigli davanti a una scatola luminosa. Un cugino di nostro padre ruggì così forte quando Rik batté in volata il rivale e bomba dello sprint André Darrigade che non vedemmo più il nostro gatto. André Darrigade, caspita! Che dopo il traguardo disse a Fred De Bruyne: “Fred, non c'era modo, era come se in volata fossimo fermi”. Herentals aveva un campione del mondo!

Merci, Nini

Appena due anni dopo, ho visto lo stesso Rik Darrigade bussare alla Grote Markt, all'arrivo di una tappa del Tour nella mia città. La famosa storia di “Rik Van Looy si perde nella sua città”. Da ragazzo, ci rimasi male per due giorni.

Una cartolina del nostro idolo di Herental risale a quei giorni. Lo conservo ancora. Mostra Rik Van Looy, nato il 20 dicembre a Grobbendonk. È riportato anche il peso dell'imperatore: 1,78 cm - 80 kg. Da bambino tenevo in mano quelkla cartolina così spesso che la parola “consumato” assume una dimensione particolare. Il fatto che non sia mai riuscito a metterlo via la dice lunga sull'adorazione che l'Imperatore di Herentals suscitava nei suoi sostenitori. Il modo in cui tagliava il traguardo dopo l'ennesima vittoria - raramente, se non mai, esultando - quel caratteristico naso da falco, la sua lingua raddolcita, la nitidezza mai persa del corpo di un atleta di punta: L'Empereur, quoi.

Rik Van Looy “di Herentals” è nato nel vicino villaggio di Grobbendonk, ma era adorato da tutta Herentals. Dopo il matrimonio con Nini Mariën, figlia del proprietario di un pub di Herentals, si stabilì definitivamente in città. Presto si trasferì in una casa nel Lantaarnpad. Quando da bambini tornavamo a casa in bicicletta dal vicino collegio, passavamo spesso davanti a quella casa. Quando suonavamo il campanello, Nini di solito apriva la porta. La nostra domanda era sempre la stessa: potevamo avere una foto autografata di Rik? Nini, che ci sembrava un po' Marilyn Monroe e che ormai ci conosceva, annuiva gentilmente, spariva nel retro per un po' e poi tornava con una foto autografata. Chiunque avesse una foto del genere, doppia o quadrupla come il vostro domestico, ci vedeva una grande merce da scambiare con almeno altre cinque foto di corridori, o almeno dieci marrebel.

Formazione accanto alla caldaia a gasolio

Un altro fan della prima ora è il medico Toon Claes (69), l'uomo che ha portato circa metà del gruppo ciclistico fiammingo sul suo tavolo operatorio all'AZ Herentals. “Tre settimane fa ho cenato con Rik, insieme agli altri ex direttori della Scuola di ciclismo fiamminga”, racconta. “Rik è stato un semidio in quell'occasione”.

Il giovane Toon Claes vedeva Rik Van Looy in visita a casa sua ogni tanto. “Mio padre Dries ha seguito la carriera di Van Looy, e non solo nello sport. Rik veniva spesso da papà per gli esami medici, perché era praticamente il primo medico sportivo del Paese. Seguì diversi giovani corridori, ai quali diede dei programmi di allenamento. Ma nessuno era in grado di completare l'intero programma. Tranne Rik Van Looy. Questo dimostrava già allora che Rik era un atleta fenomenale, perché mio padre era del seguente principio: “Più fatichi in allenamento, meno fatichi in gara”. Tra gli esercizi imposti, c'era sempre una corsa nel bosco, che i corridori dovevano fare la mattina presto nei boschi di Herental. Mio padre, che si manteneva in forma anche correndo nei boschi di Herental prima di iniziare le consultazioni, a un certo punto pensò: vado a controllare quel Van Looy. Con sorpresa, vide Rik che si allenava nel bosco. Allora, capì: sta seguendo rigorosamente i miei consigli. Si può dire che mio padre abbia contribuito a rendere Rik Van Looy quello che era, ma lo stesso valeva viceversa. E non si è limitato ai consigli per l'allenamento, mio padre è stato anche il suo consigliere e allenatore finanziario. È diventata un'amicizia duratura. Ancora oggi, le famiglie Van Looy e Claes sono amiche”.

Un altro dei luoghi di allenamento di Rik era la cantina del gasolio da riscaldamento della casa di Claes. Toon: “Soprattutto nel periodo precedente al Tour de France, Rik veniva regolarmente da noi vicino a quell'enorme caldaia per allenarsi sui rulli. Faceva maledettamente caldo in quella cantina, ma era così che voleva allenarsi per abituarsi al caldo del Tour”.

Claes descrive Van Looy come un atleta dotato: “Era speciale, prima di tutto enormemente forte, aveva una grande resistenza e anche carattere. Inoltre, era anche forte mentalmente e aveva la capacità di comandare”.

“Mio padre Dries ha supervisionato la carriera di Van Looy. 

di Van Looy e non solo in termini di sport. 

È diventato il suo consigliere e allenatore finanziario”.

- TOON CLAES, amico di Rik

“Ciao sire”

È difficile sopravvalutare ciò che Rik Van Looy ha significato per Herentals e la regione di Kempen. Innanzi tutto, ha messo le sue spalle al volante della Sporta di Tongerlo, di cui Dries Claes era presidente. Divenne poi presidente del KFC Herentals, di cui era comproprietario del campo di calcio e dell'HYC, il noto club di hockey su ghiaccio. Ma il fiore all'occhiello del suo impegno nella regione fu la Scuola fiamminga di ciclismo.

Toon Claes: “Tutto ciò che ha tenuto a galla la Scuola fiamminga di ciclismo e tutto ciò di cui aveva bisogno, lo deve a Rik. Un'istituzione di questo tipo ha sempre bisogno di soldi e Rik ha usato le sue conoscenze. Niente era troppo per lui. Ero presente quando le casse erano di nuovo vuote e lui disse: “Chiamerò il re!”. E così fece: le sue conoscenze arrivavano fino al palazzo reale”.

Chiunque abbia incontrato Van Looy è rimasto colpito dalla sua personalità. E questo ben oltre i confini del Paese. In tutta Europa, il nome di Herentals suonava come un campanello d'allarme. “Herentals? Ah, Rik Van Looy! Una volta sono andato a trovare un uomo a Los Angeles che aveva un museo Van Looy. E se fossi in Italia o in Francia, qualsiasi anziano appassionato di sport in un albergo, in un ristorante o in un caffè farebbe immediatamente il collegamento tra la mia città natale e il suo più famoso abitante”.

“Questo anche grazie al carisma che Van Looy emanava”, dice. “Aveva una visione personale delle cose e spesso pensava in bianco e nero”, dice Toon Claes. “Era molto speciale. Durante la sua carriera, sapeva leggere la corsa come nessun altro e come corridore era soprattutto un uomo del popolo. Non c'era mai nulla di troppo per i suoi sostenitori. È significativo che alla fine della sua carriera abbia organizzato una grande festa per i suoi sostenitori a Bobbejaanland, a Lichtaart. Ero presente e ho visto che ha regalato tutte le maglie e i trofei ai suoi sostenitori. Anche questo lo ha segnato. Persone come quelle non sono fatte per andare d'accordo”.

Come essere umano, Rik ha avuto un grosso colpo di fortuna quando è venuta a mancare sua moglie Nini. “Per mesi non si è sentito bene”, dice Toon Claes, ma poi si è ripreso. Ha ricominciato a uscire, a ridere di nuovo e a tornare il vecchio Rik. Sono orgoglioso che fosse uno di noi: Rik amava Herentals e Herentals amava Rik”.

***

Pub sportivi di Herentals in lutto

Al caffè sportivo Druyts sulla Grote Markt di Herentals, il proprietario Jef Engelen ha già ricevuto almeno dieci telefonate in seguito alla morte di Rik Van Looy. “E io stesso l'ho scritto sulla mia pagina Facebook”, dice Jef, che dalla finestra del suo locale guarda la statua di Rik che è stata recentemente fusa in bronzo. I clienti che entrano nel pub di solito ne sono già a conoscenza.

Lo stesso Jef Engelen è un grande fan di Rik. Ci accompagna alla maglia blu incorniciata dell'Imperatore. “Della sua ultima squadra, il Willem II Gazelle. Sotto c'è una foto recente dello stesso Rik, che firma la maglia nel bar. Rik era così. Un favore veniva concesso, ma dipendeva da chi lo chiedeva e perché. Se non se la sentiva, lo si capiva subito. Non era solo imperiale nel suo aspetto, a volte anche nelle sue azioni.

Jo Helsen del Café Welkom di Noorderwijk (Herentals) sospira quando lo chiamiamo. “Quando l'ho saputo, una volta ho imprecato. Ho preso il telefono e la mia casella di posta elettronica ha lasciato cadere un messaggio dopo l'altro. Rik si è fermato qui il 15 agosto in onore del Grand Prix Yvonne Reynders, Yvonne (87) e Rik si sono dati un grande bacio. Ho anche parlato con Yvonne al telefono, era commossa, aveva un fremito nella voce”.

Quest'anno il bar di Jo è stato ribattezzato “Caffè dell'Imperatore”. “Di conseguenza, ha molti cimeli di Rik in suo possesso, tra cui un vecchio pantaloncino da corsa e una maglia da ciclismo. “Ma anche un bellissimo ritratto di Rik dipinto a mano dal prodigio delle corse e medaglia d'oro Gaston Roelants”, racconta Jo. “Ho conosciuto Rik in occasione dell'inaugurazione della sua statua al mercato di Herental. Ho una bellissima foto di quell'evento, con i miei figli. Era una persona fantastica. Quando seguivo il Tour de France con i miei furgoni VW e aprivo ogni giorno il mio caffè accanto al percorso, la gente vedeva immancabilmente la foto di Rik appesa nel mio bar. Gli appassionati di corse francesi borbottavano ancora: “Ah, L'Empereur!”. E questo dice tutto”. (hhm)

I figli del dottor Dries Claes. 

Toon è il secondo da sinistra.